Sắp đặt và trình diễn phổ biến chiếm ưu thế
 

Sự ra đời của của nghệ thuật đương đại ở ta dẫu muộn hơn thế giới nhưng là một tất yếu trong sự phát triển của đời sống nghệ thuật. Mở đầu là một vài triển lãm đơn lẻ theo hình thức sắp đặt,đôi khi kết hợp trình diễn của một số tác giả.

Họ thường tổ chức công khai hoặc bán công khai với những biểu đạt mới lạ, trực tiếp lúc bấy giờ như phản ánh tình yêu đồng giới, suy tư về thân phận con người... Dần dần, thực hành nghệ thuật đương đại trở thành trào lưu, công khai, ít nhiều tạo được những làn sóng, có cuộc được tổ chức với quy mô lớn, thu hút khá nhiều nghệ sĩ tham gia.
 

Từ chỗ không chính thức, ít người biết và nhiều khi gặp phải sự phản đối, phê phán của dư luận, nghệ thuật đương đại dần được công nhận, có chỗ đứng nhất định trong giới nghệ thuật.

Ưu điểm nổi bật của nghệ thuật đương đại là khả năng tác động mạnh, trực tiếp đến thị giác người xem. Trong nghệ thuật đương đại, sắp đặt và trình diễn là hai thể loại thông dụng, phổ biến, trong đó sắp đặt chiếm ưu thế hơn. Phương tiện biểu đạt đa dạng, linh hoạt, có thể vận dụng ngay các chất liệu sẵn có, gần gũi với đời sống hằng ngày trong sắp đặt hoặc chính cơ thể người trong trình diễn.
 
Khả năng truyền đạt nhanh ý tưởng và thông điệp của người nghệ sĩ, phù hợp nhịp điệu, lối sống của xã hội thông tin, công nghiệp; tạo ấn tượng thẩm mỹ bất ngờ, gây sốc, hài hước; ngôn ngữ biểu đạt bình dân, có thể mở rộng ra không gian sống, nơi công cộng nên thu hút được người xem, giúp họ dễ tiếp cận, cùng tham gia vào quá trình hình thành tác phẩm. Tác giả của nghệ thuật đương đại chủ yếu là các họa sĩ.
 
Với những thế mạnh của loại hình, họ thật sự được cởi mở, phát huy cả về ý tưởng và phương thức biểu đạt trong sáng tạo nghệ thuật để tiếp cận và cộng hưởng cùng công chúng. Thậm chí, các loại hình này “dễ” ở chỗ chỉ cần có ý tưởng, là có thể chạm được đến những vấn đề phức tạp không dễ thể hiện bằng ngôn ngữ hội họa, điêu khắc thuần túy, đó là: tự do và giới tính, con người và bản năng, triết lý nhân sinh, chiến tranh, bạo lực.

Lạm dụng thái quá
 

Bên cạnh những nỗ lực và thành công nhất định, nghệ thuật đương đại còn thể hiện những hạn chế đáng tiếc làm ảnh hưởng môi trường nghệ thuật. Một đặc điểm chung dễ nhận thấy của nhiều tác phẩm sắp đặt, trình diễn là sự cạn về ý tưởng, thiếu thông điệp rõ ràng.

Các tác phẩm nhiều khi vu vơ, rời rạc, thiếu sự liên kết gắn bó để tạo được hình tượng và ý tưởng cô đọng, sắc sảo, có cảm giác họa sĩ chỉ dừng lại ở trò chơi chất liệu hay sự tìm tòi thẩm mỹ mới, lạ.
 
Góp phần làm phong phú, đa dạng thêm diện mạo nghệ thuật
 

Một thực tế nổi cộm trong hoạt động nghệ thuật đương đại hiện nay là xu hướng lạm dụng loại hình này vì những mục đích phi nghệ thuật. Không ít tác phẩm tù mù khó hiểu hay bế tắc, lệch lạc về ý tưởng; hình thức thể hiện phản cảm, dung tục; thậm chí có khi lộ rõ ý tưởng không “vị nghệ thuật”, cố tình gây sốc vì những động cơ, mục đích cá nhân để được tài trợ sáng tác hoặc mời đi tham gia các chương trình quốc tế.
 
Ðó cũng chính là một lý do để họ cố tình làm “khác người” hay “lái” ý tưởng sang những lĩnh vực nhạy cảm để tạo tên tuổi. Con đường này có vẻ rất dễ “nổi tiếng” vì thực tế nhiều nghệ sĩ đương đại về chuyên môn, tay nghề mỹ thuật (hội họa, điêu khắc) yếu kém, mờ nhạt, dẫu có sáng tác nhiều năm cũng chưa chắc tạo ra được tác phẩm chất lượng, gây chú ý.
 
Như thế, nghệ thuật đương đại đã trở thành công cụ, phương tiện để một số người lạm dụng vì mục đích, động cơ cá nhân. Và một nguyên nhân để tình trạng này tồn tại còn ở sự thiếu nhạy cảm của một bộ phận truyền thông. Họ thường hay vội vã nhập cuộc mà không tìm hiểu kỹ bản chất của sự việc mỗi khi có “sự cố” về nghệ thuật đương đại như một triển lãm không được cấp phép, một chương trình biểu diễn bị ngừng.
 
Bởi thế, trong dòng chảy sôi động của đời sống nghệ thuật hôm nay, sự tồn tại và phát triển của nghệ thuật đương đại là điều tất yếu, góp phần làm phong phú, đa dạng thêm diện mạo nghệ thuật nước nhà. Song làm thế nào để hoạt động này đúng hướng, hiệu quả, thật sự vì nghệ thuật, hướng đến những giá trị nhân văn chân chính lại là cả một thử thách không dễ dàng.